Leczenie bólu kręgosłupa to złożone zagadnienie. Postępowanie lecznicze różni się w zależności od przyczyn dolegliwości. W kręgosłupie istnieje wiele struktur mogących powodować dolegliwości bólowe. Oprócz krążka międzykręgowego ból mogą generować stawy międzykręgowe, korzenie nerwowe, ścięgna, więzadła oraz mięśnie kręgosłupa.
Bóle często określane jako bóle kręgosłupa mają różne przyczyny. Wywołane są np.
- Przepukliną jądra miażdżystego.
- Urazem lub zwyrodnieniem stawów kręgosłupa.
- Złamaniami kręgów.
- Urazami mięśni i więzadeł.
- Wadami wrodzonymi kręgosłupa.
- Procesami zapalnym.
- Chorobami metabolicznymi.
- Fibromialgią, bólem mięśniowo-powięziowym.
- Nowotworami pierwotnym i lub przerzutowymi.
- W wielu przypadkach przyczyna pozostaje jednak nieznana.
Wpis ten opisuje głównie problemy bólowe związane z przepukliną krążka międzykręgowego, dyskopatią i rwą kulszową. Jeśli interesują Cię pozostałe przyczyny bólu pleców i kręgosłupa, omówiłam je w osobnym wpisie. Dowiesz się w nim jak odróżnić bóle korzeniowe od rzekomokorzeniowych i jakie ma to znaczenie dla leczenia bólu pleców. Zachęcam Cię gorąco do zapoznania się z nim.
Jak zbudowany jest kręgosłup i dlaczego boli?
Kręgosłup stanowi swoiste rusztowanie. Układ kostny i więzadła spełniają rolę stabilizacji biernej. Natomiast mięśnie odpowiadają za stabilizację czynną. Szczególnie podczas dynamicznych ruchów ciała. Poznanie w skrócie elementów budujących kręgosłup pozwala zrozumieć jak dochodzi do jego uszkodzenia.
Stawy, więzadła i mięśnie kręgosłupa
- Stawy kręgosłupa są nieprzystosowane do znoszenia nacisku. W normalnych warunkach biorą udziału w przenoszeniu obciążeń w jedynie niewielkim stopniu.
- Głównym zadaniem więzadeł kręgosłupa jest przenoszenie sił podczas rozciągania. Ponadto, ochrona przed nadmiernym zgięciem oraz wspomaganie podnoszenia z pozycji zgięcia.
- Mięśnie otaczające kręgosłup utrzymują postawę pionową. Ponadto, zapobiegają nadmiernemu zgięciu i rotacji osiowej kręgosłupa.
Krążek międzykregowy, jądro miażdzyste, płytka graniczna i pierścień włóknisty.
- Krążek międzykręgowy spełnia w kręgosłupie funkcję amortyzacyjną.
- Wysokość krążków w kręgosłupie lędźwiowym wynosi ok. 10 mm. Stanowi to ok. 25% długości kręgosłupa.
- Składa się z pierścienia włóknistego, jądra miażdżystego i płytki granicznej.
- Jądro miażdżyste stanowi 50-60 % powierzchni krążka międzykręgowego.
- Leży bliżej tylnej krawędzi trzonu kręgu.
- W większości zbudowane jest z wody.
- To struktura nieunaczyniona. Odżywiana jest na zasadzie dyfuzji- przez blaszkę graniczną.
Jak dochodzi do uszkodzenia kręgosłupa?
Bóle kręgosłupa mogą mieć różne przyczyny. Przepuklina krążka międzykręgowego stanowi źródło jedynie 2–5% dolegliwości bólowych kręgosłupa L-S.
Radikulopatie może powodować mechaniczny ucisk na korzenie nerwowe. Ucisk taki najczęściej powoduje przepuklina krążka między kręgowego, rzadziej osteofity lub patologie stawów międzywyrostkowych. Mechaniczny ucisk nerwu wiąże się z powstaniem stanu zapalnego. W konsekwencji to właśnie stan zapalny nerwu jest przyczyną dolegliwości bólowych.
Jak powstaje przepuklina kręgosłupa?
W wyniku działania ucisku w jądrze miażdżystym wytwarza się ciśnienie. W konsekwencji rozciąga ono pierścień włóknisty. Dla przykładu, jeśli obciążymy kręgosłup 50 kg- pierścień włóknisty rozciągnie się o ok. 0,5 mm. Obciążenie 100 kg rozciągnie go o ok. 0.75 mm.
Tymczasem rozciągnięcie pierścienia powyżej 0,8 mm skutkuje uszkodzeniem krążka międzykręgowego.
Co najbardziej obciąża kręgosłup
Do dużych obciążeń kręgosłupa dochodzi w pozycji siedzącej. W pozycji stojącej obciążenie spada o 30%. Natomiast w leżeniu na boku o 50%. Siła nacisku na krążek znacznie wzrasta w pozycji skłonu w przód i podczas dźwigania się z tej pozycji.
Przykład: Podczas podnoszenia ciężaru o masie 90 kg na krążek międzykręgowy L5-S1 działa nacisk 1 tony.
Dlaczego dyskopatia długo pozostaje bezobjawowa?
Jądro miażdżyste jest strukturą nieunerwioną, dlatego początek choroby degeneracyjnej jest zwykle bezbolesny i niezauważalny. Unerwiona jest zewnętrzna część pierścienia włóknistego. Właśnie dlatego, dolegliwości bólowe pojawiają się dopiero podczas jego rozciągania lub pęknięć w jego strukturze.
Degeneracja krążka międzykręgowego
- Jak już wiesz, jądro miażdżyste w większości składa się z wody. Wraz z wiekiem zawartość wody maleje z 88% do 69%.
- W wyniku odwodnienia, jadro miażdżyste traci swoją elastyczność. Zamiast ulegać odkształceniom pod wpływem działających sił ulega przemieszczeniu. Prowadzi to do napinania pierścienia włóknistego.
- Zmniejszenie zawartości wody i zwiększenie sztywności w zdegenerowanych krążkach międzykręgowych zaburza ich zdolność do równomiernego rozłożenia obciążeń.
- Do degeneracji krążka międzykręgowego może dojść pod wpływem dużego i powtarzającego się obciążenia. Jak również w wyniku sumowania małych przeciążeń.
- Największe obciążenie dla krążka międzykręgowego stanowi połączenie siły kompresyjnej i zginającej. Np. nieumiejętne podnoszenie ciężkiego przedmiotu z ziemi.
Czym jest protuzja, ekstrakcja i sekwestracja?
Te trudne terminy najlepiej wyjaśnić na infografice.
Dlaczego kręgosłup boli?
Receptory bólowe znajdują się w pierścieniu włóknistym krążka międzykręgowego, w torebce stawowej, więzadłach, mięśniach i naczyniach kręgosłupa. Podrażnienie tych receptorów powoduje ból receptorowy.
Krążek międzykręgowy powoduje ból na skutek połączenia mechanicznego ucisku jądra miażdżystego na pierścień włóknisty oraz procesu zapalnego. Mechaniczne uszkodzenie tkanek powoduje uwolnienie czynników zapalanych. W tkankach rozwija się zapalenie. To powoduje ból zapalny.
Kiedy zmiany zwyrodnieniowe krążka międzykręgowego czy stawów międzykręgowych są bardzo nasilone dochodzi do ucisku i podrażnienia korzenia nerwowego. Tworzy się wokół niego odczyn zapalny. Korzeń nerwowy ulega obrzękowi i pogrubieniu. Powoduje to bóle o charakterze neuropatycznym.
W praktyce występują:
- objawy korzeniowe
- ubytki czucia
- osłabienie lub paraliż kończyn np. niedowład stopy
Jak manifestują się konkretne uszkodzenia?
Aby prowadzić leczenie bólu kręgosłupa w pierwszej kolejności należy określić na jakiej wysokości nastąpiło uszkodzenie. W zależności od wysokości na jakiej dochodzi do degeneracji krążka międzykręgowego, dyskopatii towarzyszą różne objawy.
Podrażnienie C5
Jeśli patologia dotyczy korzenia C5 występuje:
- Osłabienia lub braku odruchu z mięśnia dwugłowego.
- Zaburzenie czucia na bocznej części barku i ramienia .
- Upośledzenie ruchu barku.
- Ból lokalizuje się w barku i przedniej części ramienia.
Podrażnienie C6
W wyniku drażnienia C6 dochodzi do:
- Osłabienia lub braku odruchu z mięśnia dwugłowego i promieniowego.
- Zaburzenia czucia na bocznej części przedramienia.
- Upośledzenia ruchu w nadgarstku.
- Ból lokalizuje się w okolicy łopatki i przedramienia.
Podrażnienie C7
W konsekwencji drażnienia C7 dochodzi do:
- Osłabienia lub braku odruchu z mięśnia trójgłowego.
- Zaburzenia czucia palca środkowego.
- Upośledzenia ruchu w stawie łokciowym.
- Ból lokalizuje się w okolicy przedramienia i palca II, III i IV.
Podrażnienie C8
Drażnienie korzenia C8 powoduje:
- Zaburzenia czucia IV i V palca.
- Upośledzenia odwodzenia palców.
- Ból lokalizuje się w okolicy przedramienia.
Podrażnienie L4
W wyniku drażnienia korzenia L4 dochodzi do:
- Zaburzenia czucia na przednio-przyśrodkowej powierzchni uda i w okolicy kolana.
- Osłabienia, a czasem zaniku mięśnia czworogłowego uda, mięśnia piszczelowego przedniego oraz prostownika palucha.
- Ponadto, osłabienia lub braku odruchu kolanowego.
- Upośledzenia zgięcia biodra i kolana.
- Ból lokalizuje się w pośladku, na bocznej części uda, przedniej części podudzia.
Podrażnienie L5
Drażnienie korzenia L5 powoduje:
- Ubytki czucia na bocznej powierzchni łydki i w obrębie palucha.
- Osłabienie mięśnia prostownika palucha i krótkiego prostownika palców. Dodatkowo czasem mięśni strzałkowych.
- Chory ma trudności z chodzeniem na piętach. Ponadto, może pojawić się opadanie stopy.
- Osłabienie odruchu z mięśnia piszczelowego.
- Ból lokalizuje się w pośladku, bocznej części uda, i podudzia.
Podrażnienie S1
Jeśli patologia występuje w obrębie korzenia S1 powoduje:
- Zaburzenia czucia na tylnej powierzchni łydki, bocznej powierzchni stopy i w obrębie V palca.
- Osłabienie zginania podeszwowego stopy i palców.
- Chory nie może chodzić na palcach.
- Zaniki mięśniowe najczęściej widoczne są w obrębie m. trójgłowego łydki.
- Zauważalne jest również osłabienie lub brak odruchów ze ścięgna Achillesa (skokowy).
- Ból lokalizuje się w tylnej części uda i podudzia.
Centralne wypadnięcie dysku
Łączy się z:
- Zaburzeniem czucia na powierzchni uda, podudzia, stopy, okolicy krocza.
- Różnego stopnia osłabieniem lub niedowładem mięśni kończyn.
- Zaburzeniem zwieraczy. Bezwiednym oddaniem moczu lub stolca.
- Osłabieniem lub zanikiem odruchu skokowego.
Diagnozowanie bólu górnego odcinka kręgosłupa
Do oceny zespołów bólowych górnego odcinka kręgosłupa wykorzystujemy testy kliniczne. Np. test Lhermitte’a, test Adsona, test Schobera.
Jeśli chcesz określić jaki mechanizm ma ból który odczuwasz. Czy jego charakter jest receptorowy bądź neuropatyczny? Możesz to zrobić rozwiązując interaktywny test zamieszczony na stronie w zakładce diagnostyka bólu.
Badania obrazowe diagnozujące ból kręgosłupa
- Klasyczne zdjęcie RTG uwidacznia jedynie pośrednie cechy dyskopatii. Niekiedy wczesne stadium degeneracji krążka. Dobrze widoczne są natomiast kostne zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze.
- Tomografia komputerowa CT również uwidocznia pośrednie cechy dyskopatii. Czasami umożliwia obserwacje materiału przepukliny.
- Za badanie referencyjne w dyskopatii uznaje się MRI. Ponieważ dokładnie obrazuje budowę krążka międzykręgowego oraz jego zwyrodnienie. W rezonansie magnetycznym możemy zaobserwować wypuklenie pierścienia włóknistego, protruzję jądra, a czasami nawet materiał przepukliny.
- Badanie to nie jest jednak w pełni wiarygodne ponieważ:
- Z jednej strony, można zaobserwować poprawę w objawach, bez żadnej zmiany w ze strony dysku w kolejnych badaniach.
- Pomimo usunięcia dysku dolegliwości mogą nie ustąpić.
- Przepukliny krążka międzykręgowego (nie dające żadnych objawów) występują u 21% osób w wieku 20-39 lat. A po 60 roku życia u 36% osób.
- Badanie to nie jest jednak w pełni wiarygodne ponieważ:
Szacuje się, że zmiany w kręgosłupie nie dające żadnych objawów mogą występować nawet u 28- 85% osób dorosłych.
Leczenie bólu kręgosłupa
Leczenie bólu kręgosłupa wymaga od pacjenta: zaangażowania, systematyczności i zmian w trybie życia.
- Po pierwsze, konieczne jest zachowanie aktywności. Ale również unikanie czynności wywołujących ból. Warto zmodyfikować styl życia lub prace, jeśli przyczyniają się do powstania bólu.
- Po drugie, bardzo istotna jest rehabilitacja. Zindywidualizowana dobór ćwiczeń. Większa intensywność i częstość. Prowadzona pod nadzorem terapeuty. Przynosi świetne efekty.
- Po trzecie, leczenie farmakologiczne stosujemy w okresie zaostrzeń dolegliwości. m.in. NLPZ, paracetamol tramadol, leki rozluźniające mięśnie, leki przeciwdepresyjne.
- Ponadto, wykorzystujemy terapię manualną.
- Dodatkowe wsparcie w postaci psychoterapii np. poznawczo behawioralnej, relaksacji i biofeedback. Aspekt psychologiczny ma duże znaczenie w leczeniu bólu.
- Stosujemy: ogrzewanie, prądy diadynamiczne, laseroterapię, magnetoterapię. Ponadto, diatermię krótkofalową oraz TENS. (przeczytaj w osobnym wpisie) Jeśli chciałbyś go wypożyczyć-w Poradni leczenia bólu w Łodzi jest taka możliwość. Metody te wykazują jednak różną skuteczność u różnych pacjentów. Nie zastąpią leczenia ruchem i zmiany “złych nawyków”.
- W niektórych przypadkach stosujemy np. blokadę splotu szyjnego lub ramiennego.
- U wybranych pacjentów termolezje struktur układu nerwowego. Wstrzykniecie kortkosteroidow zewnątrzoponowo w rwie kulszowej, blokady przykręgowe, obstrzykiwanie punktów sportowych.
- Stymulacja rdzenia kręgowego (Spinal Cord Stimulation – SCS) czyli inwazyjna technika neuromodulacyjna. Szczególnie polecana w FBSS.
Zespół bólowy po nieskutecznych operacjach kręgosłupa-FBSS.
FBSS (failed back surgery syndrome) to ból który utrzymuje się pomimo wykonania operacji kręgosłupa. Często promieniuje do kończyn dolnych. Czasem towarzyszą mu: drętwienia kończyn, osłabienie siły mięśniowej, bolesne skurcze, problemy z pęcherzem moczowym, problemy jelitowe, zaburzenia snu. Występuje po operacji kręgosłupa.
Dlaczego po operacji kręgosłupa ból nie ustępuje?
Najczęstsze przyczyny FBSS to:
- zwężenie otworu międzykręgowego
- dyskopatia
- zapalenie stawów
- ból neuropatyczny
- nawracające wypadanie dysku
- niestabilność w kręgosłupie
- zespół bólowy stawów międzykręgowych
- zespół bólowy stawu krzyżowo-biodrowego
- U części pacjentów dolegliwości nie udaje się znaleźć przyczyny dolegliwości bólowych.
Jakie są efekty kolejnych operacji kręgosłupa?
Powtórne zabiegi operacyjne są skuteczne jedynie u 30–35% osób. Tymczasem pogorszenie objawów obserwuje się u 20–25% pacjentów. Badania obrazowe ukazują niekiedy bliznowacenie i włóknienie tkanek w miejscu operacji.
Jak leczymy ból po operacji kręgosłupa?
W FBSS najczęściej przeważa ból neuropatyczny. W farmakoterapii stosujemy więc leki przeznaczone na tego rodzaju bóle. (przeczytaj więcej o bólu neuropatycznym i jego leczeniu) Jako leki drugiego rzutu stosujemy opioidy podawane systemowo przez okres 6-12 miesięcy. Dodatkowo techniki interwencyjne, fizjoterapię, zabiegi neuromodulacyjne (TENS, akupunktura, stymulacja rdzenia kręgowego) oraz psychoterapię.
Leczenie bólu kręgosłupa-do kogo się udać?
Podsumowując, choć bóle kręgosłupa są niezwykle powszechne w społeczeństwie. Mają zazwyczaj charakter przemijający. Zdarza się jednak, iż stanowią prawdziwe wyzwanie dla leczącego go lekarza, fizjoterapeuty lub rehabilitanta. W pierwszej kolejności należy wykluczyć specyficzne przyczyny bólu kręgosłupa. Ewentualnie rozpocząć leczenie ich przyczyny. Następnie należy ocenić aspekty psychologiczne ryzyka przejścia bólu ostrego w przewlekły. Otoczyć chorego właściwą opieką specjalistów.
W zależności od przyczyny bólu pleców czy kręgosłupa leczeniem go zajmują się:
- fizjoterapeuci
- rehabilitanci
- lekarze rodzinni
- lekarze w poradniach leczenia bólu
- neurolodzy, neurochirurdzy
- reumatolodzy
- ortopedzi
- onkolodzy, specjaliści medycyny paliatywnej, radioterapeuci, chemioterapeuci.
Warto wiedzieć, że lęk przed poważną przyczyną bólu, często powoduje jego chronifikacje. Czyli przejście z postaci ostrej w przewlekłą. Dlatego, właściwie przeprowadzona diagnoza wykluczająca np. zmiany nowotworowe, pozwala na szybszy powrót do zdrowia.
Prawdopodobnie zainteresują Cię również:
Jedna odpowiedz
Stanislaw
bardzo rzetelne informcje ktora rozjasnia troche sprawe bolu kregoslupa gdy sie sidzi
pozdrawiam