Powikłania stosowania opioidów

Tramadol

💊Adamon, Oratram, Poltram, Tramadol, Tramal, Tramudin, Skudexa, Doreta, Exbol, Padolten, Palgotal, Paratram, Poltram Combo, Trampar, Zaldiar.💊

Co łączy te preparaty farmaceutyczne…

• Wszystkie z nich zawierają w swoim składzie TRAMADOL.
• To jeden z najczęściej przepisywanych preparatów przeciwbólowych stosowanych w naszym kraju.

Tramadol najpopularniejszy lek opioidowy w Polsce

• Jako lek przeciwbólowy pierwsi zarejestrowali go Niemcy w latach 70. Stamtąd trafił do Polski.
• Preparaty tramadolu apteki realizują na podstawie recept Rp a nie Rpw (jak większość opioidów).
• To głównie tan fakt spowodował, że lek powszechnie przepisują lekarze różnych specjalności.

Czy tramadol to dobry i bezpieczny lek przeciwbólowy?

• Właściwie stosowany pod kontrolą lekarza specjalisty…z pewnością.
• Niestety w swojej praktyce zawodowej spotykam się również z sytuacjami, w których lek ten jest:
  • ”pożyczany od sąsiadki” i stosowany przez pacjentów, którzy nie powinni go używać w ogóle
  • nadużywany przez pacjentów, prowadząc w krótkim czasie do rozwoju uzależnienia
  • stosowany w połączeniach z innymi lekami, które mogą prowadzić do ciężkiego zespołu serotoninowego (mogącego zagrażać życiu)

Jakiej dawki dobowej leku nie należy przekraczać?

Bezpieczna dobowa dawka nie powinna przekraczać 400 mg. Osoby starsze i obciążone dodatkowymi schorzeniami nie powinny przekraczać dobowej dawki 300 mg.

Kto nie może stosować tramadolu?

Tramadol może dawać poważne interakcje z innymi lekami. Dlatego zawsze należy informować lekarzy o zażywaniu tego preparatu.

Dlaczego tramadol nie działa na wszystkich?

Czy wiecie, że ok. 5-10% naszej populacji posiada mutację genową. Sprawia ona, że tramadol nie działa w ich przypadku tak jak u pozostałej części społeczeństwa. U tych osób wątroba metabolizuje lek głównie do nieaktywnej postaci. W konsekwencji ta grupa osób zazwyczaj nie odczuwają poprawy po tym leku niezależnie od ilości przyjętych tabletek.

ZESPÓŁ SEROTONINOWY

To potencjalnie groźne powikłanie, które może mieć miejsce podczas stosowania niektórych leków, w tym leków przeciwbólowych.
Między innymi właśnie z tego powodu łączne zażywanie różnych leków należy zawsze konsultować z lekarzem specjalistą.

Łączenie wymienionych leków może znacząco zwiększyć ryzyko zespołu serotoninowego.

• Leki przeciwbólowe: Tramadol (omówiony w poście poniżej), petydyna, fentanyl, nefopam.
• Leki stosowane w leczeniu bólu neuropatycznego i zaburzeń nastroju:
  SNRI np. duloksetyna, wenlafasyna
  Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne np. amitryptylina
• Leki stosowane w leczeniu psychiatrycznym:
  SSRI np. citalopram, fluoksetyna, sertralina
  Buspiron, Mirtazapina, Moklobemid, sole litu, trazodon, bupropion, Neuroleptyki np. risperidon
• Leki przeciwmigrenowe: tryptany, ergotamina
• Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona: selegilina, lewodopa
• Niektóre antybiotyki: cyprofloksacyna, linezolid
• Leki przeciwgrzybicze: np. flukonazol
• Suplementy diety: tryptofan, dziurawiec, żeń-szeń
• Leki przeciwwymiotne: metoklopramid
• Niektóre leki wykorzystywane w leczeniu grypy, kaszlu lub przeziębienia zawierające następujące składniki: dekstrometorfan, triprolidyne, difenhydramine
• Leki stosowane w leczeniu HIV/AIDS
• Narkotyki np. amfetamina i jej pochodne, ectasy, LSD, kokaina.

Jak zwiększam bezpieczeństwo terapii moich pacjentów w przypadku stosowania opioidów w leczeniu bólu?

W wypadku zakwalifikowania pacjenta do leczenia opioidami każdorazowo omawiam:

1. Mechanizm w jakim działają przepisane leki
2. Zalety i wady podjęcia takiej formy leczenia
3. Na wizycie omawiam:
   • sposób dawkowania leku,
   • godziny przyjmowania preparatów,
   • czy można je podzielić,
   • czy należy łączyć je z posiłkiem,
   • możliwość stosowania innych leków
   • oraz potencjalne wskazania do odstawienia opioidów.
   • Zalecenia te dostajesz również na piśmie.
4. Sposoby zapobiegania wystąpieniu objawów niepożądanych na początku terapii oraz w trakcie jej prowadzenia (zaparcia).
5. Masz możliwość stałego kontaktu z lekarzem prowadzącym leczenie. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów niepożądanych lub jeśli będziesz miał pytania odnośnie prowadzonego leczenia-jestem do Twojej dyspozycji.
6. Ustalam plan leczenia oraz wizyt kontrolnych (aby uniknąć ryzyka rozwoju uzależnienia, monitorować skuteczność i bezpieczeństwo terapii)
7. Informuję chorego, o innych metod leczenia (psychoterapii, rehabilitacji, blokadach itd.), które wspomagają proces leczenia oraz pozwalają ograniczyć ilość przyjmowanych leków.

Kiedy może dojść do przedawkowania opioidów?

• W wyniku omyłkowego przyjęcia zbyt dużej dawki leku.
• Pogorszenia stanu ogólnego (np. wystąpienie gorączki, infekcji, odwodnienie, pogorszenie funkcji nerek , wątroby, zahamowanie perystaltyki przewodu pokarmowego).
• W związku z jednoczesnym zastosowaniem innych leków, które mogą wpływać na wchłanianie lub metabolizm opioidów.

Co należy zrobić aby nie doszło do przedawkowania?

• Dokładnie przestrzegać zaleceń lekarskich odnośnie przyjmowania leków
• Konsultować z lekarzem przepisującym opioidy możliwość włączania do terapii innych leków.
• Informować lekarza prowadzącego o wystąpieniu infekcji, gorączki, czy innych problemów zdrowotnych.

Jak postąpić w przypadku wystąpienia objawów przedawkowania opioidów?

• Jeśli u pacjenta stosującego opioidy wystąpią objawy (zamieszczone na grafice) należy pilnie skorzystać z pomocy lekarza.
• Lekarz lub ratownik medyczny poda lek odwracający działanie opioidu oraz ustabilizuje stan pacjenta.
• Hospitalizacja może być konieczna w celu ustalenia przyczyny dla której doszło do zwiększenia stężenia opioidu w organizmie.

Czy jest możliwe, aby przy stosowaniu leków opioidowych bóle zamiast zmaleć nasiliły się?

Tak. W trakcie leczenia opioidami, mimo początkowej dobrej kontroli bólu może z upływem czasu dojść do nasilenia bólu.

Zakładając, że nie doszło do postępu czy nasilenia choroby podstawowej, sytuacja taka może zaistnieć jeśli dochodzi do:

1. Rozwoju tolerancji na opioidy.
2. Hiperalgezji po opioidowej.
3. Niewydolności nerek.

Tolerancja na opioidy

Rozwój tolerancji na przyjmowane leki opioidowe wiąże się ze stałą potrzebą zwiększania dawki leku w celu utrzymania takiego samego działania preparatu.

Jeśli czujesz, że dotychczas stosowane dawki leków przestają być skuteczne. Zwiększenie dawek leków przynosi ulgę w bólu tylko na pewien czas, prawdopodobnie rozwinęła się tolerancja na dany opioid.

Taka sytuacja wymaga kontaktu z lekarzem prowadzącym leczenie. Ponieważ na niektóre opioidy tolerancja wyrabia się szybciej. W przypadku innych zaś efekt ten jest znacznie ograniczony. Właściwa modyfikacja leczenia przez specjalistę pomoże:

• zminimalizować ryzyko rozwoju tolerancji
• zastosować lek, który zminimalizuje te efekty

Hiperalgezja poopioidowa

Jeśli podczas stosowania opioidów ból pomimo zwiększania dawki leku nasila się zamiast maleć. Ma zazwyczaj nową lokalizację i rozlany charakter. Koniecznie skonsultuj się ze swoim lekarzem. W tej sytuacji może mieć miejsce tzw. hiperalgezja poopioidowa.

• Najczęściej spotykamy ją podczas stosowania przewlekle dużych dawek fentanylu lub morfiny.
• Nie powodują zazwyczaj tego efektu: buprenorfina, metadon i oksykodon.

Niewydolność nerek a działanie morfiny

Stan pracy nerek ma szczególe znaczenie w wydalaniu niektórych opioidów i ich metabolitów.

Jeśli u osoby stosującej morfinę szczególnie w postaci doustnej, dochodzi do czasowego pogorszenie funkcji nerek pojawiają się:

• zaburzenia świadomości, nadmierna senność, drgawki oraz czasami spadek efektu przeciwbólowego.

Wiąże się to z niewłaściwą eliminacją z organizmu metabolitów morfiny.

Warto zwrócić uwagę, że podobna sytuacja ma miejsce w sytuacji gdy dochodzi do odwonienia organizmu np. w skutek bardzo nasilonej biegunki lub wymiotów.